Cookie instellingen
Ziekenhuis
Bij ziekten zoals kanker kunnen patiënten worden doorverwezen naar de afdeling nucleaire geneeskunde of radiotherapie. Hier worden isotopen gebruikt, voornamelijk voor diagnostiek, maar ook steeds vaker voor (kanker)therapie of pijnbestrijding.
Isotopen bij diagnose
Om een bepaalde ziekte te kunnen diagnosticeren, wordt er gebruikgemaakt van een scan met een PET- of SPECT-camera. Deze camera’s kunnen processen in het lichaam en orgaanfuncties in beeld brengen, zoals de functie van de nieren of de stofwisseling in een orgaan. Door deze scans te combineren met CT of MRI-technieken kan in 3D de exacte locatie van afwijkingen in het lichaam bepaald worden.
Voorafgaand aan de PET- of SPECT-scan krijgt de patiënt een kleine hoeveelheid licht-radioactieve vloeistof ingespoten, welke afhankelijk is van het soort afwijking dat men in het lichaam probeert te vinden. Deze vloeistof bestaat uit de isotoop gekoppeld aan een molecuul dat de isotoop naar de juiste plek in het lichaam draagt. Hier zendt de isotoop straling uit, die door de camera in beeld wordt gebracht.
Isotopen bij therapie
Binnen de nucleaire geneeskunde groeit de belangstelling voor therapeutische toepassingen sterk. Dit houdt in dat sommige ziektebeelden behandeld worden met isotopen. In het geval van kanker betekent dit simpel gezegd dat de straling van isotopen wordt gebruikt om kankercellen te doden. Dat kan op twee verschillende manieren:
Nucleaire geneeskunde
De patiënt krijgt een radioactieve vloeistof met daarin de isotoop en een dragermolecuul ingespoten. De dragermolecuul brengt de isotoop naar de juiste plek in het lichaam. Het voordeel hiervan is dat straling zoveel mogelijk op de kankercellen kan worden ‘gericht’, waarbij gezond weefsel zo min mogelijk geraakt wordt. Hierdoor kan deze vorm van therapie erg effectief zijn.
Brachytherapie
Bij de patiënt wordt de isotoop via een toedieningssysteem (applicator) direct ingebracht in de buurt van het te behandelen gebied. Hier geeft de isotoop straling af om kankercellen te vernietigen.
Wanneer welke isotopen?
Maak kennis met Sem en Sofie en leer welke medische isotopen worden ingezet bij ziektebeelden van de man en de vrouw.
Sem
Sofie
Hoe werkt het? Klik op een van de bovenstaande afbeeldingen voor een 3D-afbeelding van het lichaam. Bij het aanklikken van de genummerde items zie je een korte omschrijving van het orgaan, het ziektebeeld en een verwijzing naar de medische isotoop.
Artsen aan het woord
Prof. dr. Coen Rasch
Radiotherapeut-oncoloog Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis | Hoogleraar radiotherapie Universiteit van Amsterdam | Voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Radiotherapie en Oncologie (NVRO)
Kwaliteit van leven steeds belangrijker in behandelplan
Bestraling is inmiddels steeds vaker een patiëntvriendelijk alternatief voor een operatie. Coen Rasch vertelt: “Er is veel vooruitgang geboekt op het gebied van beeldvormende apparatuur. We kunnen een tumor van alle kanten, en zelfs van binnenuit, bekijken. Met deze informatie kunnen we de straling nu heel nauwkeurig om de tumor heen ‘boetseren’. Hierdoor worden ook hele kleine, en daardoor moeilijk te opereren, longtumoren behandelbaar. Omdat er meer opties zijn, kunnen we de kwaliteit van leven voor de patiënt na kanker steeds meer mee laten wegen in het behandelplan.”
Prof. Dr. Lioe-Fee de Geus-Oei
Nucleair geneeskundige Leidsch Universitair Medisch Centrum
Isotopen uit reactor noodzakelijk voor meest optimale zorg
Lioe-Fee de Geus-Oei is dagelijks bezig met de zorg voor kankerpatiënten. Zij onderstreept ook het toekomstige belang van medische isotopen: “De vraag naar isotopen zal alleen maar toenemen. Er zitten namelijk nogal wat nieuwe therapieën in de pijplijn.”
Maar alternatieve productiemethoden voor de reactor zijn nog niet ver genoeg. “Een voorbeeld: de isotoop technetium-99m moet voldoende zuiver zijn om ingespoten te kunnen worden in patiënten. Technetium-99m uit cyclotrons is dat nu nog niet. Indien uitgeweken moet worden naar alternatieve manieren van diagnostiek dan zullen we in veel gevallen met minder genoegen moeten nemen. Het alternatief kan minder accuraat zijn, niet kosteneffectief, invasief, patientonvriendelijker of nog niet evidence-based toegepast zijn. Kortom: zonder isotopen uit de reactor boeten we fors in op de meest optimale zorg. Isotopen voor therapie zijn sowieso niet op een andere manier te produceren.”
Dr. Jules Lavalaye
Nucleair geneeskundige St. Antonius Ziekenhuis
Steeds meer toepassingen, ook buiten kanker
Jules Lavalaye werkt als nucleair geneeskundige in Utrecht en Nieuwegein. “Ik zie de rol van nucleaire geneeskunde binnen het ziekenhuis groter worden. Er is steeds meer mogelijk met isotopen; zowel voor het tijdig opsporen als het behandelen van ziektes.”
Met behulp van medische isotopen kan de nucleair geneeskundige zien waar tumoren zich bevinden en of er uitzaaiingen zijn naar andere delen in het lichaam. Maar de nucleaire kennis is breder toepasbaar, vertelt Jules. “We richten ons zeker niet alleen op kanker. Er worden hier ook veel scans uitgevoerd om de functie van het hart, de longen en de nieren in beeld te brengen. Onze nucleaire afdeling werkt veel samen met andere afdelingen en we bespreken patiënten in een multidisciplinair overleg. Door nucleaire onderzoeken zoals de PET-scan met een CT-scan te combineren, zijn we goed in staat te bepalen waar het probleem exact zit. Daarmee kan het behandelteam bekijken welke behandeling het beste is voor de patiënt.”